Het Huis van Loon

Dit huis, hetwelk, zooals wij hiervoren reeds zagen, naast het van Deventher's gasthuis in de richting der Loeffsche brug stond, behoorde eens aan Paulus van Haestrecht, heer van Loon op Zand, zooals blijkt, niet alleen uit de op blz. 61 vermelde akte van 16 Januari 1501, maar ook uit eene Bossche Schepenakte van 9 Juni 1469 (mr. Bondam 1. c. no. 160), waarbij Domicellus Paulus de Haestrecht, dominus de Venloen, aan Goeswinus Scaelmeker verkocht een bouwwerk, genaamd stenen gevel, staande aan het einde zijner poort en leidende naar de camerae van genoemden Scaelmeker, simul cum jure aedificandi in eodem edificio.

Naar gezegden heer van Loon op Zand kreeg dit huis den naam van het Huis van Loon. Van hem vererfde het op zijne kleindochter Marie van Haestrecht Dircksdr., de echtgenoote van Robbrecht van Grevenbroeck en vrouwe van Loon op Zand 1). Den 9 Augustus 1502 (Reg. no. 96 f. 375) verkochten deze echtelieden het, als wanneer het werd omschreven als: een huys, erffenisse met allen hoeren tymmeringen, huysinge ende cameren daerop staende, geheiten dat huys van Loen, gelegen bijnnen der stad van 's Hertoegenbossche in den straeten van dat men gaet van den Loefsbrugsken voirts totter brugge toe, geheiten die Lombaertsche brugge, metter eenre zyden tusschen erffenisse der erfgenamen wilneren Roelofs die Bever ende

De naam van genoemden kooper 2) leefde na hem gedurende een tweetal eeuwen in den Bosch voort, doordien het Loodgietersstraatje nog een paar honderd jaren lang het Hinckaertsstraatje geheeten werd.

Zijne vrouw was Adriana van Balveren, die hem schonk een zoon, ook Willem geheeten, welke in tweeden echt huwde met Elisabeth van Harff, weduwe van Johannes van Baexen, ridder en laagschout der stad en Meierij van den Bosch; in 1532, toen hij reeds weduwnaar van haar was, verleende hij uit een huis, staande te den Bosch in de Postelstraat tegenover dat van den Heer van Boxtel, eene grondrente aan Jaspar, Wolter en Jan van Baexen, zonen van Henrick en aan Nicolaas van Baexen Wolterszn.

Anthonis Hinckaert meergenoemd verkocht 12 April 1507 (Reg. no. 101 f. 332 vso) het Huis van Loon aan Jonker Jan van Arkel, heer van Heukelom enz.; het werd toen op dezelfde wijze omschreven als toen hij het kocht, echter met deze toevoeging: ende gelijc die voirs Anthonys met nyewer tijmmeringen dieselve erffenisse betijmmert heeft, waaruit valt op te maken, dat hij dat huis geheel of gedeeltelijk op nieuw had opgetrokken.

Genoemde van Arkel zal de zoon geweest zijn van Otto van Arkel en diens echtgenoote Walravina van Broekhuisen, erfdochter van Waardenburg en Ammerzode. Hij was dan niet alleen heer van Heukelom, maar ook van Waardenburg en Ammerzode en echtgenoot van Adriana Bacx, de dochter van Berthout, heer van Asten; hij stierf alsdan kinderloos in 1512, waarna zijne genoemde vrouw hertrouwde met Wolphard van Brederode, heer van Cloetingen. Denkelijk heeft die vrouw na doode van haren man van Arkel het Huis van Loon verkocht, aan wien is mij echter niet gebleken, wel dat het vernaderd werd door Arnd Monicx, zoon van Jan den oude en Yda, de dochter van Arnd van Erp.

In 1513 was genoemde Arnd Monicx daarvan reeds eigenaar, want toen verleende hij (Reg. no. 109 f. 547 vso) daaruit eene grondrente, als wanneer het omschreven werd als: domus, area, ortus, dicti de Huysinge van Loon, siti in Buscoducis prope pontem, dictum Loeffsbrugge, inter hereditatem Rodolphi de Bever ex uno et inter hereditatem Henriet de Deventher ex alio, tendentes a communi platea ad communem aquam ibi retro fluentem.

Van genoemden Arnd Monicx zal het Huis van Loon gekomen zijn aan zijnen broeder Jan Monicx en later aan Mathijs Stooters Lambertzn., daar toch in eene Bossche Schepenakte van 1565 (Reg. no. 213 f. 323 vso), waarin de rede is van eene grondrente, gaande ex certis cameris atque fundis, olim Eenrici de Daventhria, filii Gerardi de Daventria, gezegd wordt, dat deze huisjes stonden contigue juxta hereditatem olim Johannis Monicx deinde Mathiae Stooters. Bij gerechtelijke uitwinning, vermoedelijk ten laste van genoemden Jan Monicx, werd het Huis van Loon verkocht aan Mathys Paeuweter, die het 10 Januari 1544 (Reg. no. 168 f. 144) verkocht aan genoemden Mathys Lambertszn Stooters. Deze had eene dochter Elisabeth, die eerst huwde met Jan Kemp Henrickszoon en daarna met Joost de Bye Hermanszn; laatstgenoemde verkocht het Huis van Loon 24 December 1565 (Reg. no. 214 f. 92;

Volgens de voormelde Schepenakte Reg. no. 225 f. 108 droeg genoemde Van der Meulen 5 Maart 1574 het Huis van Loon over aan mr. Andreas Hessels van Dinther, pensionaris van den Bosch 5), als bruidschat voor diens vrouw Margaretha; deze overdracht heeft waarschijnlijk geen gevolg gehad, daar toch 26 Juli 1599 (Reg. no. 248 f. 435) Adriana, dochter van wijlen Cornelis van der Meulen Frederikszn; mr. Dierck de Cael als man van Aleid, dochter alsvoren; Dierck Havens, raad en rent-

Jor. Peter van Broeckhoven, rentmeester der Staten van Brabant in het Kwartier van den Bosch, Jors. Rogier, Gerard en Jan van Broeckhoven, allen zonen van meergenoemden Henrick van Broeckhoven, zoo voor zich en als gemachtigden van hunnen broeder Jor. Gielis van Broeckhoven; Goijart van Eyck, heer van Blaarthem, als man van Mechteld van Broeckhoven, hunne zuster; alsmede de kinderen van wijlen hunnen broeder Jor. Christiaan van Broeckhoven, in leven raad en pensionaris van den Bosch, verkochten 26 April 1613 (Eeg. no. 252 f. 310): a. het Huis van Loon, dat alsnu omschreven werd als: eene huysinge, erve, poerte, twee cameren aen de strate 6), stalle, achterhuys, watertrappe, hoff ende bleyckvelt, staande en gelegen tusschen de Loeffsche en Lombardbruggen en wel tusschen het erf van de weduwe van Jan, den zoon van Thomas Janszn, ex uno en dat van het Mannengasthuis, genaamd van Deventhers gasthuis en meer anderen, ex alio en strekkende van de gemeene straat tot aan de Dieze; b. drie huizen of kamers en drie daaraan liggende kamers met eene plaats, alsmede den grond van drie daarachter gestaan hebbende kamers, ook staande en gelegen tusschen gezegde bruggen en wel tusschen het voormelde erf der van Broeckhoven's ex uno en het erf van Jan Bolants ex alio, — aan den Eerwaarden Heer Ignatius Basseliers, rector van het College der Sociëteit Jezu te den Bosch, ten behoeve van hetzelve.

Tusschen het Huis van Loon en de Dieze, die onder de Loeffsbrug doorliep, stond ook nog een huis, waarbij eene bierbrouwerij en erf, alsmede vier daarnaast staande kamers, die door Roelof de Bever, als wanneer zij eene mansio genoemd werden, gekocht waren van Dirck van der Aa Gerritszoon, als man van Elisabeth Monicx, welke die mansio geërfd had van haren vader Jacob Monicx. Bij de scheidingen verdeeling der nalatenschappen van genoemden Roelof de Bever en diens echtgenoote Catharina, de dochter van mr. Jan Monicx den oude en Adriana Pylyser 7), welke in 1507 plaats had (Reg. no. 644 f. 113) 8) werden gezegd huis met bierbrouwerij en erf en de daarnaast gelegen kamers of huisjes toegescheiden aan Catharina de Bever, dochtervan Hector, (die daar genoemd wordt de zoon van laatstgenoemde echtelieden de Bever 9), en Maria van Gerwen, de dochter van Willem en Elisabeth. Van gezegde Catharina, die gehuwd was met Hugo Spiering van Aalburg, drossaard der stad en lande van Heusden, kwam dit goed successievelijk in verschillende handen tot dat het ook gekocht werd door het Jezuitencollege van den Bosch. Dit deed daarna al hetgeen het als voormeld kocht sloopen en bouwde in de plaats daarvan eene sutrina, cubiculum Janitoris, area en hortus collegii, zooals te zien is op de Delineatio Collegii Silvae Ducensis, afgedrukt achter meergezegden Inventaris van mr. Bondam. Thans staat op de plaats van dit alles de Griffie van het Provinciaal Gouvernement, die enkele jaren geleden gebouwd is ter vervanging van het griffiegebouw, dat er vroeger stond.

Tegenover de plaats, waar de gezegde goederen van het Jezuitencollege gelegen waren, stond aan de Waterstraat, tusschen

Thomas, de zoon van Joost Roelofszn genaamd Hoernkens, als voogd over Peter, den onmondigen zoon van wijlen Jan, den zoon van Arnd 11), den zoon van Jan Arndszn van der Sluys, alsmede Arnd en Cornelis, zonen van eerstgenoemden Jan Arndszn van der Sluys, (welke Arnd, zoon van Jan Arndszn van der Sluys voornoemd, laatstgezegd huis 28 Februari 1518 gekocht had van genoemden Jan Pynappel, den zoon van Jan Boudewijnszn), verkochten dat huis met erf en plaats 7 October 1587 (Reg. no. 241 f. 143) aan Petrus, den zoon van Thomas, den zoon van Jan Danielszn van Nuenen; deze liet het na aan zijne dochter Maryken, wier erfgenamen, zijnde: Henrica van Nuenen, huisvrouw van Francisco Pynappel, raad en rentmeestergeneraal van Z. M. Domeinen in het Kwartier van Brabant; de kinderen van mr. Geraert van Nuenen, secretaris van Tilburg en Goirle, (welke waren Peter en Catharina, de huisvrouw van Philips de Lelye); Mathys van Beugen als man van Johanna, dochter van Peter van Nuenen, enz., — dat huis 25 Juni 1658 (Reg. no. 414 f. 344) verkochten aan Jan Philipszn de Lelye.

Meergenoemde Arnd, de zoon van Jan Arndszn van der Sluys, had als gezegd tot echtgenoote Peterken, de dochter van van Jan Herbertszoon; deze vrouw kocht 5 Mei 1545 (Reg.no. 168 f. 273) van mr. Jan van Balen, priester en kanonik der St. Janskerk te den Bosch; mr. Frans van Balen; Balthazar van Balen; Barbara

Laatstgenoemde Jan van der Sluys had van zijne vrouw Margriete, dochter van Gielis van Cronenburg 12), deze kinderen: Jan; Arnd; Geertruid, de huisvrouw van Everard Jacobszoon van Arckel, Cornelis en Peter; zij verkochten, de beide laatstgenoemden door tusschenkomst hunner voogden, 30 Maart 1574 (Reg. no. 224 f. 324) de laatstelijk omschreven huizen aan Roelof, zoon van Arnd Vastaerts, lienwatier, als wanneer zij gezegd werden te zijn eene poort, tuin en woning, waarin hun vader Jan van der Sluys woonde en stierf en waarvan Jan Jacobs nu het huis aan de straat bewoont. De verdere lotgevallen dezer huizen vindt men hierachter vermeld in de beschrijving van het kapitale huis der familie Rouppe van der Voort, staande in den Wolvenhoek en thans genummerd 12.